Müzik tarihinde ilk defa, bir robot müzisyen, orkestrayla beraber çello çaldı.

Elbette müzisyenler olarak, kendimizi, bu yapay zeka gelişmelerinden biraz muaf tutuyoruz. Çünkü, dürüst olmak gerekirse, kendi mesleğimizi, bu gelişmelerden etkilenecek en son şey olarak görüyoruz. Fakat teknolojik gelişmeler, artık bizim de kapımızda.

Yapay zekanın bestelemiş olduğu parçalar günden güne artarken, şimdi de iş, icra meselesine geldi. İsveç doğumlu çağdaş besteci, Jacob Mühlrad’ın yazmış olduğu parça, geçtiğimizde günlerde, bir robotun da eşlik ettiği orkestra tarafından seslendirildi.

Her zaman olduğu gibi, bu konuda da iki uç yorum var. Bunlardan bir tanesi, yapay zekanın hiçbir zaman bu işleri beceremeyeceğini savunuyor. Diğeri ise; çok değil, 5-10 yıla kadar müzisyenlik de tarih olmaya başlar, diyor.

Peki gerçekte hangi seviyedeyiz?

Şunu çok net bir şekilde söyleyebilirim ki: Hem bestecilik hem de icra konusunda, yapay zeka; henüz, emekleme safhasında bile değil. Ama bunun böyle olması, ileride, makinelerin müzik alanında başarılı olamayacağı anlamına gelmiyor.

Konuyu daha iyi değerlendirmek için, ilk önce; icra ve yorum kavramlarını birbirinden ayıralım ve her ikisini kendi içinde değerlendirelim.

Wikisöz’de, Johann Sebastian Bach’a ithaf edilen şöyle bir söz var:

“Tüm müzik enstrümanlarını çalmak çok kolaydır. Tek yapmanız gereken, doğru zamanda doğru tuşa dokunmak. Gerisini enstrüman halleder.”

Elbette, çoğunuz gibi, ben de Bach’ın böyle bir şey söylemiş olabileceğini düşünmüyorum. Ama eğer böyle bir şey söylediyse de, büyük bir ihtimalle; bir öğrencisine ya da arkadaşına, müzisyenliğin mekanik boyutunu anlatmak için söylemiştir. Ama farz edelim ki, Bach, böyle bir şeyi söylemiş olsun. Ve enstrüman çalmak, sadece; doğru zamanda, doğru şekilde, doğru notaya basmak ile alakalı olsun.

Eğer durum böyle ise, bunu bir makinenin yapamayacağını söylemek, saçma olur. Hatta ve hatta söylenmesi gereken şey, eğer olayın tamamı ile bundan ibaret ise, bir makinenin kesinlikle bir insandan daha iyi performans sergileyeceği olmalı. Çünkü makine; doğal olarak, mekanik işlerde, insandan çok çok daha başarılıdır. Ama işin bir de yorum kısmı var. İcra ve yorum arasındaki farkı daha da belirginleştirmek adına, doğru zamanda, doğru şekilde, doğru notaya basma işini; bir eserin icrası olarak tanımlayıp, bu doğruluğun müzisyenlerin istek ve arzularına göre yeniden şekillenmesine de yorum diyelim.

Fakat burada, şunu hatırlamak lazım: Bir şeyi en doğru şekilde yapabilmek, yani iyi icra edebilmek, iyi bir yorumcu olabileceğiniz anlamına gelmiyor. Eğer öyle olsaydı; sesi her güzel kişi, istediği her şarkıyı güzel bir şekilde yorumlayabilirdi. Ama biz, çok güzel sesi olup da yorum gücünden yoksun birçok kişi tanıyoruz. Hatta ömrünü şarkıcı ya da icracı olarak geçirip, bir türlü yorumcu seviyesine çıkamayan bir sürü insan da mevcut.

Buna ek olarak şunu da söyleyelim: İyi bir yorumcu olmanın ilk şartı; iyi bir icracı olmaktır. Biz, ilk önce; bir şeyin en doğrusunu yapar, en doğrusuna ulaşmaya çalışır; bundan sonra, o doğruyu bozmaya çalışırız. Tıpkı resim sanatında olduğu gibi. Eğer dünyada hiç görülmemiş, şekli şemali hiçbir şeye benzemeyen, iyi bir karakter çizmek istiyorsanız; yapabileceğiniz en mantıklı iş, ilk önce, doğada bulunan şekilleri iyi bilmektir. Müzikte de, ilk önce doğru zamanda doğru notaya basar, bunu yapabildikten sonra, yorum işine geçeriz. Bu yüzden, ilk önce klasik dönem çalışıp; daha sonra romantik dönem çalışmak daha mantıklıdır. Çünkü romantik dönem, bazı doğruları bozmaya yönelik bir çabadır aslında.

Bugünkü olan şeyler için de aynı şeyi söyleyebiliriz. Makinelerin öğrenmesi gereken ilk şey; iyi bir icracı olmak. Ama daha önce de dediğim gibi, bu işte bile, daha çok başlardayız. Eğer o noktaya gelebilirsek, eğer makineler her enstrümanı iyi icra edebilecek kapasiteye ulaşırsa, bu sefer; ortaya başka bir problem çıkacak. İyi icracı olan bir yapay zekadan, bir eser yorumlamasını nasıl bekleyeceğiz?

Müzik alanında gelişmiş bir yapay zekaya; bugüne kadar yaşamış tüm iyi yorumcuların kayıtlarını dinletsek, ve ondan bunları analiz etmesini istesek; daha sonra, kendisi, bu örneklerden yola çıkarak yeni bir yorum geliştirebilir mi? Eğer yorum dediğiniz şey, analiz edilebilir bir şey ise, yapay zekanın bunu da yapması mümkün.

Analiz edilebilir olmak ne demek? İcrayı; doğru zamanda, doğru şekilde, doğru notaya basmak olarak tanımlamıştık. Yorum dediğimiz şeyi de, icra artı, mesela, ruh olarak tanımlayalım. Eğer ki, ruhun icraya kattığı şey; performanstaki ritmik bozulmaların, tuşe farklılıklarının, perdeye biraz tiz ya da biraz pes olarak basmanın, matematiksel farklarından ibaret ise; yani yapay zeka, bu farkları algılayarak, yorumcuların karakteristik özelliklerini en ince detayına kadar analiz edebilecekse; evet. Yapay zeka, yeni bir yorum da geliştirebilir.

Ama ya ruh dediğimiz şeyin kabiliyeti, onu çözemeyeceğimiz kadar kaotik bir yapıda ise? Bu durumda, yapay zekanın yapabileceği tek şey; sadece, eserleri iyi icra etmek olacaktır. Bu “İlk Robot Çelist” projesinde yer alan besteci “Jacob Mühlrad” da, makinelerin insanların yerini alamayacağını ve böyle bir durumun gerçekleşmesini imkansız olarak gördüğünü söylüyor. Ve içinde bulunduğu bu projenin, robotların müzisyenlerin yerini alması ile alakalı bir durum olmadığını belirtmiş.

Yanlış anlaşılmanın önüne geçmek için, projenin asıl amacını şu şekilde açıklıyor: Çellonun, insandan çok farklı bir anatomiye sahip bir icracı ile çalındığında neler başarabileceğini ve insanın bir makine ile yan yana performans sergilediğinde, teknolojinin insanı nasıl tamamlayabileceğini göstermek.

Tabii ki bu, bestecinin kendi görüşü. Ve bu görüş, müzisyenler olarak, hala kendimizi bu tehlikeden muaf tuttuğumuzun bir göstergesi olarak yorumlanabilir.

Yoksa gelecekte, robotlar, gerçekten de müzisyenlerin yerini alacak mı? Bu durum; mümkün mü, yoksa imkansız mı?

Bunu, yaşayarak göreceğiz.

Peki, yapay zeka hakkında siz ne düşünüyorsunuz?

Sizce, makineler müzik yapabilir mi?

İleride, tümü robotlardan oluşan bir konser izler miyiz?

Yapay zekayla alakalı bilgi ve görüşlerinizi yorum kısmında paylaşmaktan çekinmeyin.

Bir sonraki videoda görüşmek üzere. Sevgiler.